Pachy ubawem zmęczone

Chęć na pewno buchnie do bytu,

marny będzie los pasożytów,

szczaw jak nigdy kraj nam porośnie

i przyrośnie nam w sośnie.

Kwiaty będą szerzyć zapachy,

od ubawów zmęczą się pachy,

a tu wiercąc trafia ktoś w ropę

i podnosi nam stopę.

 

Ach, to nam niesie ten rok!

Ten rok! Ten rok!

Ach to nam niesie ten rok!

Ten zupełnie Nowy Rok!*

 

Chyba pierwszy raz przyjdzie mi nie zgodzić się z Mistrzem Przyborą. Otóż pachy mam już tak zmęczone ubawem, że  wolałbym, aby w 2008 r.nieco odpoczęły. Na co niestety się nie zanosi, choć obsada narodowego kabaretu nieco się zmieniła. Na przykład, wielce prawdopodobne jest, że w przyszłym roku wysoki dostojnik kościelny powie: Ja też byłem plemnikiem!, by w ten sposób wesprzeć kampanię przeciw prezerwatywom, która niechybnie po sprawie in vitro się rozpocznie.

Jakkolwiek się stanie, mam nadzieję, że ten Nowy Rok będzie choć w części tak nowy, jak go reklamują.

*Jeremi Przybora, Jerzy Wasowski: Noworoczny toast 65/66. W:Jeremi Przybora: Piosenki prawie wszystkie. Warszawa 2004, s. 214

Read Full Post »

Trzech króli w samo południe (z napisami)

Fałszywy pozór zmylił cię więc, pani;

Natura jednak działa niemylnie.

Chciałaś dziewicy w przebraniu mężczyzny –

Masz zaś mężczyznę o dziewiczym sercu;

Wierz mi, ze we mnie nie doznasz zawodu.*

Z szekspirowskimi filmami w polskiej telewizji jest problem.Nie wystarczy nadać, trzeba jeszcze przetłumaczyć. Zazwyczaj wygląda to tak, że bierze się pierwszy lepszy przekład – ważne, by był autorstwa tłumacza na tyle dawno nieżyjącego, że nie zgłosi się już po honorarium. Ten ostatni argument jest zwykle tak istotny, że nikt nie kłopocze się jakością powstałego tekstu. Do tego, o ile archaiczne tłumaczenia np. Paszkowskiego mogą się obronić w dobrej aktorskiej interpretacji, czytane przez lektora dają efekt kuriozalny. W trakcie filmu okazuje się, że w zasadzie nie jest ważne, jak grają aktorzy, bo zarówno Hamletem jak i Ofelią jest tenże sam lektor i pozostaje co najwyżej podziwiać kostiumy i dekoracje.

Dlatego warto odnotować, że w niedzielę 30 stycznia Telewizja Polska w programie 1. nadała niemal w samo południe, o godz. 13.00, „Wieczór Trzech Króli” (reż. Trevor Nun) w wersji z napisami! Mam nadzieję, że nie było to skutkiem jakiejś pomyłki i ten zwyczaj utrzyma się, przynajmniej w odniesieniu do klasyki.

Dla uczczenia tego faktu jeden (z wielu możliwych) cytatów z „Wieczoru…”. Czas chyba przydał mu jeszcze dwuznaczności.

*Wieczór Trzech Króli. Akt V sc. I, Sebastian do Oliwii. W: William Shakespeare: Wiele hałasu o nic ; Wieczór Trzech Króli albo co chcecie. Przeł. Stanisław Barańczak.Poznań 1994, s. 317

Read Full Post »

Prasulec. 1 : Najnowocześniejszy skansen Europy

 Jako wielka atrakcja turystyczna zapowiada się Karpacka Troja – skansen archeologiczny w Trzcinicy pod Jasłem. W tym roku rozpoczęto tam rekonstrukcję wielkiego grodu z epoki brązu i wczesnego średniowiecza wzniesionego przez przybyłą na ziemie polskie ludność z Kotliny Karpackiej.

– To będzie jeden z największych i najnowocześniejszych skansenów Europie Środkowo-Wschodniej. […]*

Polska jako taka jest w wielu dziedzinach skansenem Europy.Niedawno przeczytałem w GW (Witold Gadomski: Sprywatyzujmy ten skansen), że Poczta Polska jest skansenem, bo jest nienowoczesna. Ale skoro tak, to chociaż zabytki miejmy nowoczesne.Albo i najnowocześniejsze w Europie. Pal licho, że tylko w Środkowo-Wschodniej.

*Daniel Sukniewicz: Powrót do przeszłości.  Gazeta Wyborcza nr 302(28.12.2007) s. 12.

Read Full Post »

Berek pokoleń (albo koincydencja)

 

– Są nasi! Tato! Nasi są!!

Witia wdrapał się na dach budki ostatniego wagonu niczym na maszt okrętu […]

– Kargule tu są!!!

– Ten bandyta?! […] Aj, Bożenciu, taż znaczy sia, znaleźli my swoje miejsce na ziemi. […]

– Taż Kargul to wróg najgorszy!

– Wróg – skwapliwie przytaknął Kazimierz, jakby to w ogóle nie podlegało jakiejkolwiek dyskusji. – Ale może ktoś rzec, że nie swój wróg?.  […]

– Aj, człowiecze, trzeba ci szukać nowych nieprzyjaciół, jak ty starych znalazł? Taż to by było prosto nie po bożemu!*

————————–

No i proszę! Jestem teraz na jego łasce i niełasce, na to mi przyszło. Ale już wolę swojego wroga od jakiegoś obcego.**

Zapewne można by podjąć wątek potrzeby posiadania wroga i poszukać uzasadnień. Ja jednak ograniczę się jedynie do westchnienia, że potrzeba to chyba niewątpliwa, skoro uwidacznia się w tak różnych przekazach jak „Sami swoi”* i „Berek**

O ile kontekst pierwszego cytatu znany jest powszechnie, kontekst drugiego (jeszcze?) nie: w powieści naturalnym wrogiem pewnej moherówki jest gej mieszkający vis-à-vis. Oboje starannie hodują sobie wroga, czy może raczej własne o nim wyobrażenie. Książka jest między innymi o tym, że czasami walczymy nie tyle z wrogiem, co naszym wyobrażeniem o nim.

*Andrzej Mularczyk: Sami swoi. 1.Katowice 1993, s. 53-56

** Marcin Szczygielski: Berek.Michałów-Grabina 2007, s. 234

O potencjalnych pożytkach z „Berka” było też tutaj >>>>

Read Full Post »

Jeżeli Wigilia się rozgniewa

Mamusiu! Zbudź się! – zawołał Muminek przerażony. – Stało się coś strasznego. To się nazywa wigilia.

– Co chcesz przez to powiedzieć? – spytała jego Mama wysuwając pyszczek spod kołdry.

– Nie wiem dokładnie – odpowiedział Muminek. – Ale nic nie jest przygotowane i coś przepadło, i wszyscy biegają jak zwariowani. Może to znowu powódź.

Potrząsnął ostrożnie Panną Migotką i szepnął:

– Nie bój się, ale stało się coś okropnego.

– Spokój – powiedział Tatuś Muminka. – Przede wszystkim spokój.[…]

– Jednak – powiedział Muminek. – jeżeli Wigilia się rozgniewa, to może będziemy mogli ukryć się na werandzie.*

Przechodząc dziś przez miasto, minąłem wiele zabieganych Gaps i ciotek Paszczaka. I jak co roku przychylam się do opinii Muminka, że

Paszczak i Gapsa, i ciotka Paszczaka musieli to wszystko źle zrozumieć.*

Potworności i groza rozgniewanej Wigilii z roku na rok oddziaływają na rodaków mocniej. I ci składają jej ofiary, z których najdramatyczniejsze wydają mi się te z karpi. (Zresztą, karp na marach w galarecie, łypiący okiem ze stołu, to jedno ze straszniejszych wspomnień, jakie zachowałem z dzieciństwa.)

Cytowane opowiadanie czytuję zawsze o tej porze roku. Bowiem jeśli w całym tym zamieszaniu jest jakiś sens, to Jansson opisała to najlepiej.Ale Gapsy i ciotki Paszczaka i tak tego nie przeczytają, bo zwyczajnie nie mają na to czasu.

*Tove Jansson: Choinka. W: Opowiadania z Doliny Muminków. Tł. Irena Szuch-Wyszomirska. Warszawa 1970, s. 199, 212, 214

 

 

Read Full Post »

O wyższości ksiąg papierowych

Upływa sporo lat, zanim odkrywamy najważniejsze pożytki z posiadania znacznej liczby książek, w tym dużego formatu i w solidnych oprawach z płótna, skóry oraz tworzyw sztucznych. Stanowią bowiem one praktyczny materiał do tworzenia potrzebnych w codziennym bytowaniu sprzętów, takich jak stół do spożywania posiłków, taboret lub tapczan.. Odpowiednio układane pozwalają składać z siebie prawie nieskończoną rozmaitość fantazyjnych mebli. Na zgrabnym filarze z książek poświęconych zdobyczom archeologii, z uwagi na ich duży format, stoi właśnie nasza maszyna do pisania, dzięki której możemy komunikować ludziom, do jakich wrednych poglądów dochodzi cywilizacja krasnoludków, których przedstawiciele tak nieoczekiwanie wtargnęli do naszego domu, burząc te artykuły wiary we wspaniałość człowieka, jakie się jeszcze w nas ostają po nazbyt obfitej lekturze. […]

Termometr wskazuje pięćdziesiąt dwa stopnie w słońcu. […] Ubrani jedynie w białe bawełniane kąpielówki leżymy na dziesiątkach płasko ułożonych książek, stanowiących nasz twardy tapczan. […]

Do terminu przyjazdu panny Nu-Nu brakuje doby i czas ten wypełniamy szaleńczą pracą. Nu-Nu jest bowiem fanatyczną wielbicielką czystości, ładu i porządku. […]

Porządkując księgozbiór, dobieramy sześćset książek, z których układamy nowy tapczan. Są to wyłącznie książki o miłości. Wśród nich Dzieje Tristana i Izoldy, Romeo i Julia, ozdobne wydanie Les Liaisons Dangereuses Choderlos de Laclos w oryginale, poezje wielu narodów, szczególnie arabskie, oraz Roberta  Brunsa. […] Oczywiście te poważne dzieła mieszamy z bardziej erotycznymi w rodzaju Dekamerona, książeczek Pietra Aretino, Kochanka Lady Chatterley Lawrensa, trzech powieści markiza de Sade i dwóch Sacher Masocha. […] Powstaje w ten sposób wielostronne łoże do miłości […].*

 

No i co? Ułożycie taki tapczan z pedeefów i e-booków? A przecież polepsza się nam na lepsze, więc komu opisany tapczan się nie podoba, może już układać leżaneczkę z „Berka”, „66 moich miłości” i Niagary podobnych tytułów, które się nam w tym roku wysypały. A lampkę nocną proponuję umocować na „Elementarzu…” Biedronia.**

---

*Anatol Ulman: Potworne poglądy cynicznych krasnoludków. Warszawa 1985, s. 11, 52, 128-129
** Robert Biedroń: Tęczowy elementarz. Marcin Szczygielski: Berek. Bartosz Żurawiecki: Ja, czyli 66 moich miłości

 

 

Read Full Post »

Maryla jako forpoczta

Odblokowali Rosjanie nasze mięso dzisiaj. I ja jako forpoczta.

Tak oto Maryla Rodowicz skomentowała ostatnie wydarzenia w stosunkach polsko-rosyjskich.

Uwielbiam, gdy wielcy artyści mają poczucie humoru, i to na własny temat. Dla mniej zorientowanych: 15 grudnia Maryla z zespołem wystąpiła z recitalem w Moskwie, w Hali Olimpijskiej.

(Tamtejszy fan tak na gorąco ocenił występ: A muszę stwierdzić, kochani, że choć tradycyjnie już Marylka w Ro była high-klasa, tym razem to przekroczyła wszelkie najsmielsze nasze oczekiwania.)

Read Full Post »

Przepis na piłę

  Opis przyrody – podobieństwo z Panem Tadeuszem. Marta – wygląd. Justyna – wygląd. Marta – wiek. Marta o Kirle. Marta o Justynie. Jan – wygląd. Marta o Anzelmie; aluzja do powstania styczniowego. Miejsce akcji –  dwór w Korczynie. Emilia – wygląd. Teresa Plińska – wygląd. Kirło – wygląd.Teofil Różyc – wygląd. Kirło – ignorancja wobec pracy. Aluzja do sytuacji po powstaniu styczniowym. Orzelski – wygląd. Różyc – narkoman. Miłość Justyny do Zygmunta.*

I tak dalej, i tak dalej. Oto treść dwóch pierwszych rozdziałów znanej lektury. Wydawnictwo Greg opanowało do perfekcji sztukę zamieniania dowolnego tekstu w żałosną piłę do dręczenia uczniów. Od opisu do charakterystyki i z powrotem; a wszystko jest: na tle, wobec, między, jako źródło, jako powieść. Nie ma: żartu, suspensu, przyjemności czytania…. Do tego całość wydrukowana bladą farbą, dziwaczną i zbyt małą czcionką, rozmieszczona w sposób ignorujący wszelkie zasady sztuki typograficznej.

Wspomnianą piłę postanowiłem wystawić na pokaz, gdy zobaczyłem w księgarni najnowsze produkty firmy, opatrzone radosnym napisem: specjalna czcionka ułatwiająca szybkie czytanie. Ciekaw tej nowej czcionki, zajrzałem pod (niezmiennie brzydką) okładkę: okazało się, że czcionka jest po prostu normalna (choć wciąż zbyt mała). Jednak zgodne z prawdą „przepraszamy, że psuliśmy wzrok tylu rocznikom uczniów” nie zyskałoby aprobaty w dziale marketingu.

 

 „… z twarzą uderzającą […] niezmierną delikatnością płci”

 *Eliza Orzeszkowa: Nad Niemnem. Trzy tomy z komentarzami,opracowaniem i cud-portretami bohaterów na 399 stronach kolanem upchnęło wydawnictwo „Greg” (ok. roku 2005)

 

Read Full Post »

O międzyzdaniowości literatury

Nagła śmierć Gordona Edgleya zaszokowała wszystkich, łącznie z nim samym. W jednej chwili siedział w gabinecie, kończąc siódme słowo dwudziestego piątego zdania ostatniego rozdziału swojej nowej książki I spłynęła na nich ciemność, w następnej był już trupem.  „Tragiczna strata”, odbiło się pustym echem w jego gasnącym umyśle.*

 

Podobno nie jest łatwo napisać dobry początek książki. Podobno bardzo łatwo napisać dobry początek książki, schody zaczynają się później, gdy trzeba dopisać resztę. ** Niepotrzebne skreślić

Sporo osób wie, że „Ogary poszły w las.” Niewiele, że „Przelotny, półsmutny uśmiech spłynął po granitowym obliczu”. Powód? Między ogarami a granitowym obliczem jakieś 800 stron wypełnionych zdaniami mniej słynnymi od ogarów.

Zawód pisarza polega na wypełnianiu przestrzeni między pierwszym a ostatnim zdaniem książki. Zajęcie to męczące i nie zawsze dobrze płatne. Dość często męczące również dla czytelników. Może to zemsta pisarzy za to, że my już od pokoleń pamiętamy tylko „Litwo, ojczyzno….” i niewiele więcej?

Ale to tak na marginesie początku pewnej książki. Prawda, że zgrabny? Taki chandlerowsko-pratchetowski (??). I do tego z książki dla dzieci!

 

*Derek Landy: Kościany Przyjemniaczek. Przekł. Piotr W. Cholewa. Warszawa 2007, s. 7

---

Wpis doczekał się wersji upgrejdowanej: https://czartogromski.wordpress.com/2023/05/24/z-mikrofalowki-o-miedzyzdaniowosci-literatury/

Read Full Post »

Syndrom Zapassasa

– Źle się czuję, mój przyjacielu, słaby jakiś jestem ostatnio. – powiedział samochód zmęczonym głosem.

– Zauważyłem to w czasie jazdy – wtrącił się Karampuk. -Zupełnie nie ciągniesz.

– Otóż to, mój kochany, otóż to.

– A przecież jesteś takim wspaniałym samochodem – powiedział Karampuk. – Składasz się z samych najlepszych części.

– To zupełna bzdura – powiedział samochód z przekonaniem. -Zapassas, ten mój właściciel, wykombinował sobie, że zrobi ze mnie najlepszy samochód świata, wsadzając we mnie najlepsze części z innych samochodów…

– A czy nie jesteś najlepszym samochodem świata?

– Tylko pozornie, tylko pozornie. Czy biorąc po jednym najlepszym placu od każdego z dziesięciu najlepszych pianistów świata, można zrobić jakiegoś super-pianistę? Wątpię, mój kochany. Tak samo jest ze mną.Poszczególne części są bardzo dobre, a w sumie wszystko jakoś nie gra.*

Taaaak…, tym, którzy jeszcze nie czytali książki L. J.Kerna*, trzeba wyjaśnić, że Mistrz Miguel Campinello de la Vare Zapassas był największym magikiem, jakiego znał świat. I jako taki nie mógł jeździć jakimś byle samochodem. Niestety, samochód mistrza (Miguela Campinella de la VareZapassasa), choć złożony z najlepszych elementów różnych marek, był taki sobie.

Rozglądając się wokół, widzę, że Syndrom Samochodu Zapassasa (Miguela Campinella de la Vare…) istnieje realnie i nie dotyczy tylko samochodów, a jest na tyle powszechny, że określenie to powinno trafić do słowników i podręczników oraz encyklopedii, tudzież programów szkolnych.

Odkrycie syndromu i jego działania to odpowiedź na często zadawane pytanie: Skoro jest tak dobrze, to czemu jest tak źle? To SSZ (Syndrom Samochodu Zapassasa)odpowiada za to, że rzeczy, polepszając się na lepsze, polepszają się na gorsze, a w najlepszym razie tylko na dobre i na złe.

*Ludwik Jerzy Kern: Karampuk. Ilustrował (świetnie!) Janusz Stanny. Warszawa 1968, s.34

Read Full Post »